Χημικές ουσίες

Εκτός από τα εισπνεόμενα αντιγόνα, αναπνευστικά συμπτώματα στο σχολείο μπορεί να προέλθουν από διάφορες χημικές ουσίες, όταν εισπνέονται. Για παράδειγμα, οι έντονες οσμές από τα απορρυπαντικά ή τα εντομοκτόνα ή κατά το μάθημα της Χημείας προκαλούν σε διάφορα άτομα ξηρό, ερεθιστικό βήχα ή, ακόμα, και ασθματικό παροξυσμό. Τέλος, τόσο η κιμωλία όσο και οι μαρκαδόροι έχουν ενοχοποιηθεί για την έξαρση αλλεργικού τύπου συμπτωμάτων από το ανώτερο αναπνευστικό και για παροξυσμούς άσθματος.

Όλα τα προηγούμενα έχουν σχέση με την παραμονή στην αίθουσα διδασκαλίας. Βγαίνοντας, όμως, για διάλειμμα παραμονεύει ένας χρόνιος εχθρός: το τσιγάρο! Εκτός των όσων άλλων προκαλεί, το κάπνισμα επιδεινώνει, χωρίς την παραμικρή αμφιβολία, και το άσθμα. Ειδικά, αυτό αναφέρεται για τις εφηβικής ηλικίας μαθήτριες, οι οποίες καπνίζουν περισσότερο από τα αγόρια. Γενικά, η εφηβεία, με την πειραματική διάθεση που τη διέπει, ωθεί πολλά παιδιά στο να δοκιμάσουν το τσιγάρο. Η εποικοδομητική επαγρύπνηση, με τη σωστή ενημέρωση στο σχολείο, σε συνδυασμό με τη διαρκή υπενθύμιση, θα αποτρέψει τελικά τον εθισμό που προκαλεί το κάπνισμα και, επομένως, τις μελλοντικές, βλαπτικές για την υγεία, συνέπειες του τσιγάρου.

Η συνύπαρξη αλλεργικής ρινίτιδας-άσθματος (ενιαία, νόσος κατά τις τελευταίες απόψεις) είναι πολύ συχνή. Υπάρχουν, όμως, και παιδιά που πάσχουν από τη λεγόμενη αλλεργική τριάδα: αλλεργική ρινίτιδα - άσθμα - ατοπική δερματίτιδα. Είναι, επίσης, γνωστό ότι η δερματική αλλεργία (έκζεμα) προηγείται χρονικά της αναπνευστικής αλλεργίας, και αυτό ονομάζεται ‘αλλεργικός καλπασμός’. Ακόμα και, σύμφωνα με πολύ πρόσφατα πειραματικά δεδομένα, η έκθεση στα αεροαλλεργιογόνα (που είναι η αιτία της αναπνευστικής αλλεργίας) μπορεί να προκαλέσει, αρχικά, έκζεμα και, με την πάροδο του χρόνου, αλλεργικά φαινόμενα από τη μύτη.

'Εκζεμα

Η ατοπική (αλλεργική) δερματίτιδα ή έκζεμα χαρακτηρίζεται από τον εξαιρετικά έντονο και βασανιστικό κνησμό (φαγούρα). Πολλές φορές, μάλιστα, διαπιστώνονται τα αποτελέσματα της φαγούρας, δηλ. οι δρυφάδες από το ξύσιμο του δέρματος, και όχι τόσο τα στοιχεία της ίδιας της νόσου! Στην ατοπική δερματίτιδα, χαρακτηριστικά, οι πάσχοντες παραπονιούνται για κνησμό πολύ πριν από την εμφάνιση του εξανθήματος. Η ξηροδερμία είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό που έχει η ατοπική δερματίτιδα.

Η σημασία της αλλεργικής δερματίτιδας για τη σχολική απόδοση είναι ίσως, τεράστια, με τη χρονιότητα και τις υποτροπές της. Ο έντονος κνησμός είναι αναπόσπαστος με τον εκνευρισμό, με επακόλουθο τη δυσκολία στη συγκέντρωση και τη μελέτη και φυσικά τη μειωμένη σχολική απόδοση. Επιπλέον, όπως κάθε χρόνιο νόσημα, έτσι και το έκζεμα συνοδεύεται από ψυχική επιβάρυνση (stress).

Στην εφηβεία, μάλιστα, ειδικά όταν το εξάνθημα είναι εκτεταμένο, συνδυάζεται με την αλλοιωμένη εικόνα σώματος, με αποτέλεσμα την περαιτέρω ψυχική επιβάρυνση. Εκτός από όλα τα άλλα, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, διότι ο ψυχισμός επιδεινώνει το έκζεμα. Η δουλειά των δασκάλων δεν είναι μόνον η ψυχολογική υποστήριξη του παιδιού, αλλά και η παρατηρητικότητα σχετικά με τους παράγοντες που πιθανώς συμμετέχουν στην εμφάνιση των εξάρσεων του εκζέματος, όπως είναι, λ.χ., τα ακάρεα ή τα τροφικά αλλεργιογόνα κ.ά.

Τροφική αλλεργία

Η τροφική αλλεργία εκδηλώνεται συχνά με κνιδωτικό εξάνθημα (‘καντήλες ή πετάλες’ με έντονη φαγούρα). Ενίοτε, όμως, μπορεί να προκαλέσει πολύ σοβαρές αντιδράσεις. Επείγουσες καταστάσεις, όπως, π.χ., η λαρυγγική απόφραξη (από αγγειονευρωτικό οίδημα) ή, ακόμα, αναφυλακτική αντίδραση, πολλές φορές οφείλονται σε τροφική αλλεργία. Για τις πολύ μικρές ηλικίες (προσχολικοί παιδικοί σταθμοί, νηπιαγωγείο), τα κύρια αίτια είναι το γάλα και το αβγό, ενώ κατά τη σχολική ηλικία, οι ξηροί καρποί και τα θαλασσινά.

Η αλλεργία στους ξηρούς καρπούς έχει, κατά καιρούς, αναφερθεί και αλλού. Κρίνεται, όμως, σκόπιμο να γίνει εδώ ειδική αναφορά για τους παρακάτω λόγους. Πρώτον, το πρόβλημα της αλλεργίας στους ξηρούς καρπούς και συχνό είναι (παιδιά και ενήλικοι) και σοβαρές διαστάσεις μπορεί, αρκετά συχνά, να λάβει (αναφυλαξία). Δεύτερον, είναι πολλές οι παγίδες που κρύβουν τους ξηρούς καρπούς. Τρίτον, είναι συχνές οι ...επισκέψεις των παιδιών στο κυλικείο του σχολείου, όπου και οι 'παγίδες με τους ξηρούς καρπούς'! Η αλλεργία, επομένως, στους ξηρούς καρπούς απαιτεί ιδιαίτερη επαγρύπνηση επειδή, πολύ συχνά, υπάρχουν ξηροί καρποί κρυμμένοι σε σοκολάτες, μπισκότα ή άλλα γλυκίσματα.

Τρόφιμα

Σχολαστική ανάγνωση της ετικέτας επιβάλλεται για όποιο προϊόν προορίζεται για βρώση. Στα συστατικά των διαφόρων τροφίμων πολύ συχνά περιέχονται (εκτός από τα πιθανά αλλεργιογόνα) συντηρητικά και διάφορες χρωστικές. Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε όλο και συχνότερα αλλεργικής μορφής αντιδράσεις, οι οποίες οφείλονται είτε στα συντηρητικά είτε σε χρωστικές ουσίες.

Πολύ μεγάλη σημασία για την πρόληψη συμβαμάτων τροφικής αλλεργίας, όπως είναι ευνόητο, λόγω παιδικής ηλικίας, έχει η ψυχολογία. Και εδώ ο ρόλος των δασκάλων είναι πάρα πολύ σημαντικός: καλούνται να διδάξουν τον 'σεβασμό προς τη μειονότητα', έτσι ώστε να μη θίγεται η προσωπικότητα του αλλεργικού παιδιού. Δεν επιτρέπεται ...να επιτρέπονται τα φιστίκια, επί παραδείγματι, σε όλη την τάξη και, παράλληλα, να εφαρμόζεται στέρηση στο ένα ή δύο μόνον αλλεργικά παιδιά. Αλλά, και η στέρηση ακόμα σε αυτές τις καταστάσεις δεν προστατεύει απόλυτα. Πράγματι, αν και σπάνια, έχουν αναφερθεί αντιδράσεις από εισπνοή και μόνον (χωρίς επαφή καν με το στόμα!) του αντιγόνου από τα φιστίκια που τρώει ο διπλανός!

Η αντίδραση στη στέρηση είναι, αρκετές φορές, η ανθρώπινη αντίδραση, η δοκιμή στα κρυφά, με απρόβλεπτες, καμιά φορά, συνέπειες. Αλλά και αλλεργικές αντιδράσεις τροφικής αιτιολογίας έχουν (σπανιότατα) συμβεί με τη μεταφορά του αντιγόνου μέσω φιλήματος! Όπως συμβαίνει, συνήθως, με τα λοιμώδη νοσήματα στα νηπιαγωγεία και τους παιδικούς σταθμούς. Η τροφική αλλεργία, δεν υπάρχει αμφιβολία, είναι σοβαρό πρόβλημα. Μάλιστα, όσο μικρότερη η ηλικία τόσο μεγαλύτερο το πρόβλημα. Αυτό, όχι μόνον αριθμητικά (όπως έχει ήδη σημειωθεί, από 6% στα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, υποδιπλασιάζεται στα σχολικά χρόνια, και σε μεγαλύτερα παιδιά υποεξαπλασιάζεται), αλλά και όσον αφορά τις πιθανότητες και τη σοβαρότητα των αντιδράσεων.

Το πρόβλημα, λοιπόν, της τροφικής αλλεργίας χρειάζεται χειρισμούς με μεγάλη και ιδιαίτερη προσοχή. Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά τις όποιες προφυλάξεις, το ποσοστό πιθανοτήτων τυχαίας έκθεσης υπολογίζεται στο 50%. Και, το χειρότερο απ' όλα, τα 2/3 των θανατηφόρων αναφυλακτικών αντιδράσεων, λόγω τροφικής αλλεργίας, συμβαίνουν στο σχολείο! Για όλα αυτά (όπως επίσης και για τις αλλεργίες σε φάρμακα) προϋποτίθεται η σωστή επικοινωνία - συνεργασία μεταξύ γονέων - γιατρών - δασκάλων, για την όσο το δυνατόν καλύτερη προσέγγιση του παιδιού με τροφική αλλεργία και, κυρίως, την πρόληψή της.